“`html
Eyüp SERBEST
Etiyopya ile Somali arasında süregelen gerilim, kökenleri 1300’lü yıllara kadar uzanan tarihi bir mesele olarak dikkat çekiyor. Ogedan ve Haud bölgelerindeki mücadele, İkinci Dünya Savaşı sonrası bu toprakların İngiltere tarafından Etiyopya’ya verilmesiyle daha da derinleşti. Sıklıkla yaşanan çatışmalar, 1964 yılında bir sınır savaşına, 1977-1978 döneminde ise Ogedan Savaşı’na neden oldu. 1982’de yine bir sınır çatışması ortaya çıktı. Ancak bu sorunlar, bir türlü çözüme kavuşturulamadı. Arabuluculuk çabaları da sürekli ortaya çıkan yeni sorunlar nedeniyle kesintiye uğradı.
FETÖ’DEN SONRA GÜÇLENEN DİPLOMASİ
15 Temmuz’daki darbe girişiminden sonra, Afrika’da faaliyet gösteren FETÖ’cülerin tasfiyesi, Türkiye’nin Afrika’daki etkinliğini büyük ölçüde arttırdı. Türk yatırımcılar, Etiyopya’ya 4.2 milyar dolardan fazla yatırım gerçekleştirdi. Ayrıca, Somali ile de özel ilişkiler kurulmaya başlandı. Türk yatırımcılar, TPOA ile Somali Petrol İdaresi arasında çeşitli hidrokarbon arama anlaşmaları imzaladı. Somali’nin petrol ve gaz potansiyelinin araştırılması amacıyla Oruç Reis araştırma gemisi, donanma gemileriyle beraber Somali’ye gönderildi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Oruç Reis’i Somali’ye uğurladı (5 Ekim 2024)
KIZILDENİZ’DE OLASI BİR ÇATISMA
Ancak 1 Ocak’ta iki ülke arasında yeni bir kriz patlak verdi.
Eritre’nin 1990’ların başındaki ayrılma süreci, Etiyopya’nın Kızıldeniz’deki stratejik limanı kaybetmesine yol açtı. Tarihsel olarak, deniz erişimi için çeşitli savaşlar veren Etiyopya, hâlâ dış ticaretinin büyük bir kısmını komşu ülkelerin limanları aracılığıyla gerçekleştiriyor.
Somali’nin tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Somaliland ile Etiyopya arasında 1 Ocak’ta liman kullanımı ve deniz erişimi konusunda imzalanan mutabakat zaptı, Somali ile Etiyopya arasındaki gerilimi tırmandırdı.
Etiyopya, Somaliland ile yaptığı anlaşma ile Kızıldeniz erişimini yeniden elde etmeyi amaçlıyordu. Bu mutabakat gereği, Etiyopya’nın Somaliland’ın Berbera Limanı’nda belirli bir alanı olacak, Somaliland da Etiyopya Havayolları’nda hissedarlık elde edecekti. Ayrıca, bu anlaşmanın tamamlanmasıyla Etiyopya, Somaliland’ı “bağımsız” olarak tanıyan ilk ülke olacaktı.
Etiyopya’nın Somaliland’daki faaliyetlerine izin verilmesi üzerine Somali, bu durumu “iç işlerine müdahele” olarak değerlendirerek sert bir yanıt verdi.
TÜRKİYE’NİN ROLÜ
Afrika Birliği, iki ülkeye de itidal çağrısı yaptı. Türkiye, aralarında diplomatik temasları başlatarak bu iki dost ülkenin sorunlarının çözüme kavuşması için devreye girdi.
İlk olarak, 1 Temmuz’da Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Etiyopya Dışişleri Bakanı Taye Atske Selassie ve Somali Dışişleri ve Uluslararası İşbirliği Bakanı Ahmed Muallim Fiqi ile Ankara’da bir araya geldi. Bu görüşmenin ardından Ortak Ankara Açıklaması yayımlandı.
Bakan Fidan, 3 Ağustos’ta Etiyopya’ya yapmış olduğu ziyaret esnasında ikili ilişkilerin yanı sıra Somali ile uzlaşma süreci ve bölgesel meseleler hakkında görüşmeler yaptı. Türkiye’nin arabuluculuğunda Somali ile Etiyopya arasındaki Ankara Süreci’nin 2. turu ise 12 Ağustos’ta gerçekleştirildi.
Somali ve Etiyopyalı bakanlar, aralarındaki farklılıkların barışçıl yöntemlerle çözülmesi noktasında kararlılıklarını dile getirerek, Türkiye’ye sağladığı kolaylaştırıcı destek için teşekkürlerini sundular. Ayrıca, çözüm ve bölgesel istikrar sağlama konularında anlaştılar.
ETİYOPYA’DAN BARIŞ ADIMI
Türkiye’nin arabuluculuğuyla gerçekleştirilen görüşmeler sonucunda Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, 4 Temmuz’da mecliste yaptığı konuşmada, Somali’nin parçalanmasına karşı olduklarını belirtti.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, 27 Eylül’de New York’taki Türkevi’nde Etiyopya Dışişleri Bakanı Taye Atske Selassie ile Somali Dışişleri ve Uluslararası İşbirliği Bakanı Ahmed Muallim Fiqi ile görüşmeler yaptı.
Bu görüşmelerde, iki ülke arasındaki gerilimin, Ankara Süreci temelinde dengeli ve karşılıklı faydayı gözetecek biçimde çözüme kavuşturulması hedeflendi.
KAZAN-KAZAN İLİŞKİSİ
Türkiye’nin Afrika diplomasisinin son aşamasını Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tamamladı. Cumhurbaşkanı, Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ve Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed’i Ankara’da ziyaret etti. İki lider, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da katılımıyla sorunları masaya yatırarak önemli bir görüşme gerçekleştirdi. Bu görüşmeler, barış ortamı çıkmasına vesile oldu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, gece yarısı iki liderle ortak bir basın toplantısı düzenleyerek, olumlu gelişmeleri halka duyurdu. Her iki tarafın da yüzleri gülüyordu.
ORTAK REFAH AÇIKLAMASI
Etiyopya-Somali Ankara Bildirisi’nde tarafların, aralarındaki farklılıkları geride bırakma ve ortak refah amacıyla kararlılıkla ilerleme üzerine mutabık kaldıkları ifade edildi. Türkiye’nin arabuluculuğunda, Şubat 2025 sonuna kadar teknik müzakerelerin başlatılıp 4 ay içinde sonuçlandırılmasına karar verildi.
Taraflar, Somali’nin toprak bütünlüğüne saygı gösterirken, Etiyopya’nın deniz erişiminden elde edilecek potansiyel yararları da doğruladı.
İLGİLİ HABERLER
Türkiye’nin Afrika stratejisi başarılı oldu, Türk iş insanları milyar dolarlık projelere imza atıyor ve yer altı kaynakları Türklerin yönetiminde
patronlardunyasi.com
“`
